Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią ponad 99% wszystkich europejskich przedsiębiorstw niefinansowych a ich finansowanie zewnętrzne (strefa euro) w 70% opiera się na tym zapewnianym przez banki. Sektor MSP oprócz generowania blisko 60% całkowitej wartości dodanej brutto zatrudnia ponad 90 milionów osób, co stanowi prawie 70% zatrudnienia ogółem w sektorze niefinansowym UE-28. Specyficzne cechy MSP sprawiają, że przedsiębiorstwa te są bardziej narażone podczas kryzysów (Chowdhury 2011): Ponieważ nie są one m.in. oceniane na bieżąco przez agencje ratingowe, w razie kryzysu znacznie szybciej będą odcięte od źródeł finansowania niż większe spółki. Ponadto MSP ma skłonność do wytwarzania wysoce specyficznych produktów, wykazuje mniejszą elastyczność w dostosowaniu się (swojej oferty) do kryzysów. W 2009 r. MSP w pierwszej kolejności ucierpiały z powodu światowego kryzysu gospodarczego – zmniejszonego popytu i ograniczonym dostępie do finansowania zewnętrznego.

Badanie Euler Hermes koncentrowało się więc na firmach z sektora MSP jako kluczowych podmiotach gospodarki europejskiej; oszacowano w nim lukę w finansowaniu przez banki sektora MSP w całej strefie euro i w sześciu głównych jej krajach: Niemczech, Francji, Włoszech, Hiszpanii, Holandii i Belgi.

Zmniejszenie luki w finansowaniu sektora MSP przez banki

“Przyjmujemy, że luka w finansowaniu MŚP w strefie euro zmniejszyła się z 6% PKB w 2015 r. do 3% PKB w 2019 r. w strefie euro. Ten poziom luki w finansowaniu przez banki potrzeb kredytowych sektora MSP w strefie euro jest już bliższy analogicznemu w USA, ale wciąż wyższa niż obserwowane tam luka na poziomie 2% PKB“, powiedział Kai Gerdes, kierownik działu analiz w Euler Hermes Rating.

Najnowszy raport Euler Hermes podkreśla przy tym duży kontrast między głównymi krajami strefy euro (Niemcy, Francja, Belgia i Holandia) a krajami Europy Południowej, takimi jak Włochy i Hiszpania. Euler Hermes zaobserwował silny wzrost popytu na kredyty w krajach centrum Strefy Euro, ale znaczący spadek w krajach Europy Południowej (-59% we Włoszech, -45% w Hiszpanii).

„Z jednej strony może to być związane z bardziej ostrożnym zwiększaniem podaży kredytów przez banki (w krajach południa strefy Euro), ale także z większą zdolnością do samofinansowania przedsiębiorstw w tych krajach w porównaniu z głównymi krajami strefy euro”, wyjaśnia Ana Boata, starszy ekonomista w Europie. „Ponadto wzrost inwestycji w krajach Europy Południowej przyspieszył później niż w pozostałej części regionu, a finansowanie kapitału obrotowego napotkało większe ograniczenia i zwiększyło ich zależność od kredytu krótkoterminowego”.

Podczas gdy w większości krajów oczekuje się, że luki w finansowaniu firm przez banki będą w 2019 r. mniejsze w porównaniu z tymi w 2015 r., to prawdopodobnie w Belgii i we Francji rozziew ten jeszcze wzrośnie, a poziom zadłużenia przedsiębiorstw w tych krajach jest 4. i 5. co do wielkości w strefie euro. Świadczy to o tym, że przedsiębiorstwa w tych krajach są bardziej narażone na spowolnienie gospodarcze, zważywszy na ich dużą zależność od zadłużenia w finansowaniu inwestycji.

Luka w finansowaniu banków powinna pozostać stabilna w przyszłości, ponieważ EBC przyjął bardziej „gołębie” stanowisko

Zależność sektora MSP od banków w strefie euro jest nadal wysoka – banki odpowiadają za 70% ich finansowania zewnętrznego, podczas gdy w USA, gdzie pozostałe formy finansowania rynkowego odgrywają większą rolę, poziom finansowania przez banki to 40% kapitału pozyskiwanego z zewnątrz. Tym niemniej bardzo akomodacyjna polityka pieniężna EBC przyczyniła się do zmniejszenia luki w finansowaniu przez banki małych i średnich przedsiębiorstw. Obecna polityka pieniężna ma być kontynuowana przynajmniej do końca 2020 r., co oznacza, że stopy procentowe powinny pozostać niskie, a płynność powinna pozostać wysoka. Polityka ta ma kluczowe znaczenie dla firm z sektora MSP strefy euro, ponieważ jakakolwiek luka między popytem na kredyty a ich podażą może prowadzić do niższego wzrostu inwestycji, co może stanowić ograniczenie dla ogólnego wzrostu gospodarczego w strefie euro w przyszłości.

Badanie to zostało opracowane wspólnie przez Dział Badań Ekonomicznych Euler Hermes i przez Euler Hermes Rating. Założona w 2001 r. i mająca siedzibę w Hamburgu i Paryżu, Euler Hermes Rating była pierwszą agencją ratingową zarejestrowaną zgodnie z rozporządzeniem UE w sprawie agencji ratingowych. Specjalizuje się ona w dostarczaniu niezależnych opinii kredytowych na temat MSP i MidCaps (spółek o średniej kapitalizacji). 4,99% udziałów w Euler Hermes Rating GmbH posiada Moody’s. W czerwcu 2017 r. Euler Hermes Rating uruchomił TRIBRating, solidną ocenę wiarygodności kredytowej MSP opracowaną w ramach współpracy Euler Hermes z Moody’s Investors Service.

Kluczowe wnioski:

• Luka w finansowaniu przez banki sektora MŚP (Małych i Średnich przedsiębiorstw) w strefie euro znacznie się zmniejszyła od 2015 roku, kiedy to EBC rozpoczął program łagodzenia ilościowego. Luka ta mierzy różnicę między popytem a podażą kredytów dla MŚP, co oznacza, że wychwytuje ona niezaspokojone zapotrzebowanie na kredyt. Można przyjąć, że spadło ono z poziomu 6% PKB w 2015 r. do 3% PKB w 2019 r. (co odpowiada 400 mld EUR), zbliżając się tym samym do poziomu 2% PKB obserwowanego w USA, gdzie finansowanie przedsiębiorstw jest znacznie bardziej rozwinięte i zróżnicowane pod względem kredytów bankowych i finansowania z innych źródeł dostępnych na rynku.
• Nadal jednak utrzymuje się zróżnicowanie krajowe. Luka w finansowaniu MŚP ma największa skalę w Holandii (22 %PKB), Belgii (14%) i Francji (9 %), gdzie tempo wzrostu zadłużenia przedsiębiorstw przewyższyło zapotrzebowanie na finansowanie związane ze wzrostem aktywności gospodarczej. W Belgii i we Francji luka w finansowaniu w latach 2015-2019 nawet się zwiększyła, a wskaźniki zadłużenia MŚP są zwykle znacznie wyższe niż trzy lata temu. W międzyczasie MŚP w Europie Południowej zdecydowanie zmniejszyły swój popyt na kredyty, głównie w związku z brakiem ich podaży.

Paryż – Warszawa, kwiecień 2019

***

Informacja redakcji: Wszelkie prawa do tekstu zastrzeżone dla Euler Hermes, wyłączenie licencji CC 3.0