- Wojskowość
Rosyjskie jednostki specjalne w działaniach antyterrorystycznych – wprowadzenie do tematu
- By Feliks
- |
- 16 grudnia 2014
- |
- 2 minuty czytania
Rola doświadczeń rosyjskich jednostek specjalnych w szkoleniu polskich jednostek antyterrorystycznych doceniana była zarówno po tragedii, jaka miała miejsce w październiku 2002 r. w moskiewskim teatrze na Dubrowce i w 2004 r. w szkole nr 1 w Biesłanie w Północnej Osetii, i ponownie nabrała aktualności. Dramat, jaki miał miejsce w szkole w Peszawarze podczas ataku talibskiego komanda, w wyniku którego znów zginęły dzieci, ponownie skłania ekspertów zajmujących się zapobieganiem terroryzmu do uzyskania odpowiedzi na pytanie: co zrobić, by skutecznie zapobiegać takim tragediom?
W Polsce znaczenie takich działań zapobiegawczych wzrosło znacząco w ostatnich latach. Współczesny terroryzm wykorzystuje bowiem wszelkie osiągnięcia postępu cywilizacyjnego, a stosowane przez terrorystów metody i narzędzia są coraz bardziej skuteczne.
W opinii wielu osób zawodowo związanych z realizacją działań antyterrorystycznych w Polsce, w pełni doceniana jest ogromna rola i znaczenie doświadczenia rosyjskich jednostek specjalnych w walce z terroryzmem. Po tragedii w Moskwie i Biesłanie zwrócono uwagę na wzrastającą skalę trudności przeprowadzanych akcji i na coraz większe zdeterminowanie terrorystów. Nie sposób nie podzielić także opinii ekspertów zajmujących się problematyką zapobiegania i zwalczania terroryzmu, którzy wielokrotnie w środkach masowego przekazu podkreślali zarówno doskonały sposób i poziom wyszkolenia rosyjskich antyterrorystów, jak i ich ogromną determinację, a także niebywałe męstwo – szczególnie w sytuacji ratowania dzieci w szkole w Biesłanie, które stały się zakładnikami terrorystów.
W artykule jego autor abstrahuje od jednoznacznej całościowej oceny akcji na Dubrovce mając świadomość, iż odbiorca ocenić może zaistniałe zdarzenia i działania służb biorących udział w tej akcji w sposób całkowicie odmienny niż osoby zaangażowane w działania kontrterrorystyczne, działające na mocy brzmienia aktów prawnych, obowiązujących na terytorium Federacji Rosyjskiej. Autor artykułu nie zamierza także odwodzić Czytelnika od dotychczasowej Jego oceny zaistniałych faktów, lecz wskazać na ważne praktyczne aspekty współdziałania rosyjskich jednostek specjalnych w tego typu akcjach.
Warto tylko wspomnieć, iż w opinii większości ekspertów zajmujących się zwalczaniem i zapobieganiem terroryzmu na terytorium Federacji Rosyjskiej, wypowiadających się o sposobach działań rosyjskich antyterrorystów na Dubrowce, dominuje pogląd: antyterroryści wykonali swoje zadania w sposób bezbłędny. Z drugiej zaś strony wyrażana jest powszechna opinia o popełnieniu podstawowego błędu, jakim było niezorganizowanie sprawnej pomocy dla potrzebujących zakładników. Dodać przy tym należy, iż wynikało to ze ścisłego przestrzegania przepisów ustawy „O walce z terroryzmem” („О борьбе с tерроризмом”[i]) [zapisy ustawy zostały w późniejszym czasie zmienione]. Zgodnie z brzmieniem ówczesnych przepisów wyżej wspomnianej ustawy konieczne było utrzymywanie w tajemnicy metod i środków stosowanych w walce z terroryzmem, co uniemożliwiło poinformowanie lekarzy o zastosowanym rodzaju gazu [był nim fentanyl, który jest silnym środkiem przeciwbólowym. Użycie tego środka w dużych ilościach może powodować senność, trwającą ponad dobę] – skutki użycia tej substancji miały bardzo dramatyczne konsekwencje.
Rosyjskie siły specjalne, biorą regularnie udział w różnego rodzaju akcjach antyterrorystycznych. W sytuacjach zagrożenia terrorystycznego o zaawansowanym stopniu trudności udział brały i biorą najczęściej:
Jednostka Specjalna „Alfa” („Альфа”) (czyli Zarząd „A” (Управление „А”), określany także mianem „Grupy A” (группа „А”), podlega Centrum Specjalnego Przeznaczenia Federalnej Służby Bezpieczeństwa (CSN FSB – Центра специального назначения ФСБ Российской Федерации). Jednostka ta powstała 29 lipca 1974 r. Od II połowy lat 90. „Alfa” aktywnie uczestniczy w operacjach antyterrorystycznych, przede wszystkim na Kaukazie. Jednostka Specjalna „Alfa” jest przeznaczona do działań antyterrorystycznych; unieszkodliwiania niebezpiecznych przestępców oraz wykorzystywana jest do ochrony władz państwowych Federacji Rosyjskiej. Grupa „A” wykorzystywana jest w różnego rodzaju operacjach bojowych. Ta elitarna jednostka antyterrorystyczna wsławiła się także m.in. szturmem pałacu prezydenta Hafizullaha Amina w Kabulu (27 grudnia 1979 r.), szturmem bronionego przez B. Jelcyna Parlamentu Republiki Rosyjskiej (sierpień 1991 r.) czy zdobyciem wspomnianego budynku bronionego przez wiceprezydenta A. Ruckoja (październik 1993 r.).
Jednostka Specjalna „Wympieł” („Вымпел”), określana także mianem Zarządu „W” (Управление „В” Центра специального назначения ФСБ России), jest także jednostką podlegającą Centrum Specjalnego Przeznaczenia Federalnej Służby Bezpieczeństwa (ФСБ). Jednostka ta została sformowana 19 kwietnia 1981. Za czasów ZSRR „Wympieł” stanowił jednostkę, przeznaczoną do działań za granicą; następnie został włączony w ramy FSB i używany był do wykonywania działań antyterrorystycznych na terenie Federacji Rosyjskiej. „Wympieł” uczestniczył w operacjach w takich krajach, jak m.in.: Afganistan, Angola, Mozambik, Nikaragua czy Laos.
Jedną z najbardziej spektakularnych akcji, w której brały udział obie wyżej wspomniane jednostki, był udział w uwalnianiu zakładników w szkole w północnoosetyjskim Biesłanie, zajętej przez terrorystów 1 września 2004 r.[ii]
Wojska Specjalnego Przeznaczenia (Войска Специального Назначения, B.СпH), określane skrótem „Specnaz” (Спецназ), stanowią jednostki wchodzące w skład Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej powstały 17 maja 1992 r., a ich aktualna struktura – po kilkukrotnych modyfikacjach – opiera się na tradycyjnych kryteriach obszaru prowadzenia działań i rozróżnia jako samodzielne następujące rodzaje sił zbrojnych (Видывооружённых сил): Wojska Lądowe (Сухопутные войска – СВ), Siły Powietrzne (Военно- воздушные силы – ВВС) oraz Marynarkę Wojenną (Военно-Морской Флот – ВМФ). Ponadto wyszczególnić należy samodzielne rodzaje wojsk (Рода войск), jakimi są: Wojska Rakietowe Strategicznego Przeznaczenia (Ракетные войска стратегического назначения – РВСН), Wojska Obrony Powietrzno- Kosmicznej (Войска воздушно- космической обороны – ВКО) oraz Wojska Powietrzno- Desantowe (Воздушно-десантные войска – ВДВ).
W powojennej historii ponowne sformowanie oddziałów Specnazu, choć pod inną nazwa, można wiązać z rokiem 1949. Specnaz, otoczony tajemnicą aż do końca trwania ZSRR, opierał się na obowiązkowej służbie wojskowej. Podstawową rolą tej formacji jest głębokie rozpoznanie, przy czym od żołnierzy wymagane jest wiele innych umiejętności. W 1968 r. utworzono specjalny pułk szkolny Specnazu w Peczorze, przygotowujący do działań w Europie, a w roku 1970 powstał drugi pułk szkolny w Czircziku (Uzbekistan), przygotowujący do wypełniania akcji na terenie Azji oraz Bliskiego Wschodu.
Jednym z najbardziej znanych Oddziałów Specnazu jest Oddział Specjalnego Przeznaczenia „Vityaz” (Отряд Специального Назначения „Витязь”), umiejscowiony w strukturze Wojsk Wewnętrznych Federacji Rosyjskiej (Внутренних Войск России). Jego przeznaczeniem było wykonywanie zadań antyterrorystycznych, odbijanie zakładników w momencie akcji, zatrzymania członków grup przestępczych, i – głównie – uczestnictwo w misjach typowych dla Specnazu Wojsk Wewnętrznych. Oddział Specjalnego Przeznaczenia „Vityaz” uczestniczył w wielu operacjach, w tym w stabilizacji sytuacji wobec konfliktów etnicznych na Kaukazie. Ponadto Oddział brał udział m.in. w walkach z puczystami w Moskwie (1991 r.), oraz odbijaniu zakładników na Dubrovce. Należy także wspomnieć o tym, iż Oddział Specjalnego Przeznaczenia „Vityaz” (wraz z innymi oddziałami Wojsk Wewnętrznych) został przerzucony w roku 1994 na terytorium Czeczenii.
Podsumowując można stwierdzić, iż doświadczenia rosyjskich jednostek specjalnych w przeciwdziałaniu i zwalczaniu terroryzmu są bardzo bogate i mają bardzo długą historię. Nowe zagrożenia terrorystyczne, na jakie narażeni są obywatele Federacji Rosyjskiej oraz – w sposób pośredni – społeczeństwo międzynarodowe, wynikają głównie z ich globalnego charakteru, co czyni niezbędnym poszukiwanie coraz to nowszych, doskonalszych rozwiązań zapobiegania tym zagrożeniom. Rozwiązaniem tym nie jest już tylko fizyczna eliminacja bojowników ani też doskonalenie systemów bezpieczeństwa, gdyż są to sposoby ograniczające jedynie liczbę przeprowadzonych zamachów terrorystycznych. Dlatego – mając na uwadze tak wielkie doświadczenia rosyjskich jednostek specjalnych – można zaryzykować stwierdzenie, że korzystanie z takiej wiedzy przez polskich ekspertów zajmujących się przeciwdziałaniem i zwalczaniem terroryzmu może stanowić wartościowe doświadczenie, wzbogacające doświadczenie zawodowe profesjonalistów należących do tej niezmiernie ważnej dla bezpieczeństwa społecznego dziedziny.
Źródła:
[i] Федеральный закон „О борьбе с tерроризмом” 25 июля 1998 г. № 130–ФЗ (с изменениями от 7 августа 2000 г., 21 ноября 2002 г., 30 июня 2003 г., 22 августа 2004 г.).
[ii] Więcej o tej operacji zob. np. [w:]: Строков П., Мифы и правда о Беслане, „Спецназ России” № 9 (96) wrzesień 2004, http://www.specnaz.ru; Добромыслова O., Нам не стыдно глядеть в глаза матерям Беслана, „Российская газета”, http://www.rg.ru,17.09.2004; В Москве похоронили погибших в Беслане бойцов „Альфы” и „Вымпела”, http://www.newsru.com, 7.09.2004 r.; Михайлов М., Трагедия в Беслане: десять лет спустя, „Литературная газета” № 34 (6476), 3.9.2014 r., http://www.lgz.ru.